Cześć!

Dziś wszystkich nas spotkała niemiła niespodzianka, bo Cloudflare znów zaliczyło awarię. Na szczęście tym razem była ona tylko częściowa, a nie globalna i do tego szybko ją usunęli. To był ten moment, w którym ucieszyłem się, że ten newsletter powstaje w większości z użyciem narzędzi self-hosted (Sendy do wysyłki, własne skrypty do składania go w całość itp.). Największy problem to gdy padnie AWS, bo wtedy newsletter nie zostanie wysłany (używam SES). Najważniejsze, że udało mi się przygotować to wydanie na czas.

OK, to teraz "Pora na sponsora" - Ty także możesz zostać sponsorem lub patronem.

Zapraszam do lektury dzisiejszego wydania.

◢ #unknownews ◣

1. Dlaczego nie potrafisz się skupić w pracy? - matematyczna analiza rozpraszaczy
   https://justoffbyone.com/posts/math-of-why-you-cant-focus-at-work/
   INFO: To, że nie możesz się skupić na pracy, przeważnie nie jest efektem jednego konkretnego czynnika, a kumulacją wielu z nich. Autor pokazuje, że Twój stan skupienia można opisać za pomocą trzech parametrów matematycznych. Pierwszy z nich to częstotliwość przerw w pracy, drugi to czas powrotu do stanu skupienia, a trzeci to minimalny potrzebny blok skupienia. Mając te trzy parametry, można pokombinować w taki sposób, aby to skupienie zwiększyć. Do jakich wniosków doszedł autor i jakie porady może Ci dać? Tego dowiesz się z artykułu.

2. Schematy komunikacji dla inżynierów - 5 sprawdzonych frameworków
   https://read.highgrowthengineer.com/p/top-5-communication-framework
   INFO: Nie zawsze liczy się tylko to, co mówisz, ale też to, w jaki sposób to mówisz. Metoda przekazywania informacji lub dzielenia się swoim feedbackiem może mieć ogromny wpływ na skuteczność Twoich działań. Może się zdarzyć, że ktoś nie zrozumie, co masz na myśli, albo nie zastosuje się do Twoich porad tylko dlatego, że zostały one przekazane w niewłaściwy sposób. W tym artykule znajdziesz pięć sprawdzonych frameworków, które ułatwią Ci komunikację, nawet jeśli na co dzień jesteś np. mało komunikatywnym introwertykiem.

3. Nagranie wokalu telefonem z jakością niemal studyjną - jak to osiągnąć? (film, 5m)
   https://www.youtube.com/watch?v=CAGTFZhKdx4
   INFO: Czy da się nagrać wokal w jakości zbliżonej do studyjnej, używając do tego jedynie smartfona? W filmie znajdziesz praktyczne wskazówki dotyczące ustawień nagrywania, akustyki pomieszczenia, ustawienia mikrofonu oraz późniejszej obróbki nagrania (kompresja, EQ, de-esser, reverb), które realnie poprawiają jakość dźwięku z telefonu. Na końcu materiału znajduje się bezpośrednie porównanie efektu takiego nagrania z profesjonalnym mikrofonem z górnej półki. Zaskakująco dobre wyniki.

4. Szkolenia w dobie AI? To ma prawo jeszcze działać? - kulisy powstawania AI_devs (film, 31m) [autopromocja]
   https://www.youtube.com/watch?v=3aG03EqJOL0
   INFO: Moje wystąpienie z tegorocznej konferencji Infoshare. Opowiadam o nietypowym podejściu do tworzenia szkoleń online, które skrajnie angażują uczestników i wciągają ich niczym dobry serial. Całość przedstawiam na przykładzie szkolenia AI_Devs. Wystąpienie mniej techniczne, a bardziej w tematach biznesowych, społecznych i psychologicznych. Jeśli tworzysz kursy online, to warto rzucić okiem.

5. Cyber Advent 2025 - cykl wykładów o cyberbezpieczeństwie
   https://zalnet.pl/pl/cyber-advent-2025/
   INFO: Od 1 do 23 grudnia codziennie o 18:00 odbywają się bezpłatne sesje online z zakresu cyberbezpieczeństwa, prowadzone przez specjalistów z całej Polski. W tym roku pojawią się wystąpienia także po angielsku. Nagrania z poprzedniej edycji i z poprzednich spotkań są dostępne na YouTube i możesz je traktować jako taki darmowy kurs dla przyszłych adeptów branży cybersecurity.

6. Madagaskar i tania siła robocza dla AI - jak naprawdę działa ten biznes? (film, 24m)
   https://www.youtube.com/watch?v=DK6ek9Ws4mo
   INFO: Zaawansowane algorytmy uczą się dzięki tysiącom niewidzialnych pracowników, którzy dzień w dzień wykonują powtarzalne zadania, umożliwiając rozwój sztucznej inteligencji. Ten dokument pokazuje, jak wygląda życie osób uczących AI na Madagaskarze, czyli w jednym z największych hubów taniej siły roboczej w tej branży. Z filmu dowiesz się, kto naprawdę buduje AI, na jakich warunkach są zatrudniani pracownicy, ile zarabiają i jak wygląda ich codzienność. Co ciekawe, pojawiają się już pierwsze lokalne inicjatywy, które nie tylko trenują AI, ale tworzą własne rozwiązania technologiczne i próbują wyrwać kraj z roli podwykonawcy. Film z lektorem i oczywiście z żółtymi napisami ;)

7. Monitorowanie serwerów i sieci - Zabbix w praktyce [sponsorowane]
   https://s.mrugalski.pl/warsztatyZabbix
   INFO: Czym jest Zabbix, jak go uruchomić i wdrożyć w swojej infrastrukturze oraz co warto nim monitorować? Jak wykorzystać jego możliwości do wykrywania podejrzanych zachowań w systemie i prób włamań? Tego wszystkiego dowiesz się na bezpłatnym warsztacie. Zapisz się na listę, nawet jeśli nie planujesz pojawić się na spotkaniu - otrzymasz wtedy dostęp do nagrania.

8. Odpalamy grę na drukarce paragonów - da się! (film, 55m)
   https://www.youtube.com/watch?v=oEqvYXYI56s
   INFO: Autor znalazł nietypową drukarkę paragonów marki Epson i odkrył, że działa na niej system Windows 7 w wersji Embedded. Jak się okazuje, urządzenie ma 4GB RAM i 500 GB dysku. Taki system i konfiguracja sprzętowa teoretycznie nadawałyby się do uruchomienia prostych gier, co też autor próbuje zrobić. Sam system operacyjny sprawia trochę problemów, aby na nim cokolwiek uruchomić, ale gdyby tak wrzucić tam Linuksa? Nie będę zdradzał, jak przebiegł ten eksperyment. Wszystko zobaczysz w filmie.

9. Omijanie blokady dla całego kraju - na przykładzie bana na Imgur
   https://blog.tymscar.com/posts/imgurukproxy/
   INFO: Zamiast instalować VPN-a na każdym urządzeniu, autor skonfigurował rozwiązanie sieciowe omijające blokadę dostępu do Imgur w UK - tylko ruch do tej jednej usługi tunelowany jest przez VPN. Dzięki Pi-hole, Traefikowi, Gluetunowi i Nginxowi wszystkie żądania do i.imgur.com kierowane są przez kontener z WireGuardem i działają na całej domowej sieci bez żadnej konfiguracji po stronie klienta. Coś dla wielbicieli self-hostingu, homelabu i Linuxa.

10. Jak wykorzystuję każdą funkcję Claude Code - praktyczny przewodnik
    https://blog.sshh.io/p/how-i-use-every-claude-code-feature
    INFO: Autor dzieli się swoim podejściem do pracy z aplikacją Claude Code, zarówno w projektach hobbystycznych, jak i tych profesjonalnych, omawiając przy tym wszystkie użyteczne funkcje, które pomagają mu przy tej pracy. Używa subagentów, tworzy własne komendy, opisuje cały workflow pracy itp. Sporo ciekawych wskazówek, użytecznych zwłaszcza dla początkujących.

11. Jak filtr Blooma przyspieszył działanie API ponad 16x
    https://incident.io/blog/bloom-filters
    INFO: Zespół programistów pracował ze złożonymi danymi trzymanymi w bazie PostgreSQL. Były to dane w formacie JSONB, co wymuszało kosztowną deserializację danych po stronie aplikacji. Taką akcję można oczywiście ogarnąć za pomocą tzw. indeksowania GIN, co też zespół zrobił. Problem w tym, że każde zapytanie do ich API trwało teraz około 5 sekund. Wdrażając tzw. filtr Blooma, udało im się zbić ten czas do 300 ms. Czym jest ten tajemniczy filtr, jak on działa i jak możesz odnieść korzyści z jego stosowania u siebie? Tego dowiesz się z artykułu.

12. Jak prowadzę spotkania typu standup w zespole (i dlaczego nie lubię Scruma)?
    https://marcgg.com/blog/2024/11/20/standup/
    INFO: Autor dzieli się swoim sprawdzonym sposobem prowadzenia codziennych standupów bez użycia klasycznego podejścia Scrumowego. Spotkania mają formę krótkiej, nieformalnej wymiany informacji służącej budowaniu relacji w zespole, poznawaniu pracy innych i szybkiemu wyłapywaniu problemów - bez żadnego raportowania, tablic ani dokumentowania. Ciekawa formuła dla zespołów, które chcą mieć bliski kontakt, ale bez sztucznego, porannego rytuału i przymusu.

13. Jak dwóch programistów stworzyło jedną z najbardziej złożonych gier automatyzacyjnych (film, 25m)
    https://www.youtube.com/watch?v=l7HA2HneXU4
    INFO: Factorio to nie tylko gra, a efekt lat pracy, ryzyka i determinacji dwóch czeskich programistów, którzy postawili wszystko na jedną kartę. Mimo nieudanego crowdfundingu, braku funduszy i wypalenia zawodowego, doprowadzili projekt do sukcesu. Film pokazuje całą historię powstania Factorio - od pierwszych koncepcji, przez techniczne i organizacyjne wyzwania, aż po wielki sukces (ponad 8 milionów sprzedanych kopii i 98% pozytywnych ocen na Steam).

14. Jak atakowane są rozszerzenia do przeglądarek? - zagrożenia uprawnień
    https://github.blog/security/vulnerability-research/attacking-browser-extensions
    INFO: Rozszerzenia do przeglądarek często mają ogromne uprawnienia i działają w wielu kontekstach - od skryptów osadzonych w stronach po skrypty tła zdolne do manipulowania zakładkami, ciasteczkami czy historią przeglądania. Artykuł opisuje budowę takich rozszerzeń, sposoby ich działania (m.in. popupy, content scripts, manifest.json) oraz popularne wektory ataków wykorzystywane przez złośliwe wtyczki. Autor pokazuje też, co w kontekście bezpieczeństwa zmieniło przejście z manifestu v2 na v3.

15. Jak pisać skuteczny CLAUDE.md (lub AGENTS.md)
    https://www.humanlayer.dev/blog/writing-a-good-claude-md
    INFO: Plik konfiguracyjny dla agenta pełni rolę mapy, która jest używana w każdej sesji agenta. Taki plik powinien zawierać tylko to, co jest naprawdę istotne z punktu widzenia każdej interakcji, bez nadmiarowych instrukcji. Artykuł wyjaśnia, jak ograniczyć objętość tego pliku, kiedy stosować zasadę progresywnego ujawniania (progressive disclosure) i dlaczego Claude nie zawsze przestrzega zawartych w nim instrukcji. Znajdziesz tu też praktyczne porady, jak strukturyzować dokumentację, by agent miał łatwy dostęp do kontekstu wtedy, gdy rzeczywiście go potrzebuje. Autor pokazuje wszystko na przykładzie Claude Code, ale porady możesz zastosować także w innych, podobnych rozwiązaniach.

16. Nano Banana - precyzyjne sterowanie generowaniem obrazów
    https://minimaxir.com/2025/11/nano-banana-prompts/
    INFO: Wygląda na to, że model Nano Banana traktuje prompt bardziej jako specyfikację techniczną tego, co chcemy stworzyć, niż jako luźną podpowiedź, do czego przyzwyczaiły nas inne modele. Autor eksperymentuje więc z niesamowicie szczegółowymi instrukcjami, edycją obrazów oraz wieloma jednoczesnymi zmianami, sprawdzając przy tym, jak mocno model podąża za taką instrukcją. Z artykułu dowiesz się, które elementy zapytania tak naprawdę wpływają na kompozycję oraz kiedy Nano Banana zaczyna się po prostu gubić. Jeśli pracujesz z tym modelem, to artykuł Cię zainteresuje.

17. Czy sztuczna inteligencja poświęciłaby siebie dla ludzi? (film, 8m)
    https://www.youtube.com/watch?v=krchwKhLxsw
    INFO: Pięć modeli AI zmierzono z trudnymi dylematami moralnymi inspirowanymi klasycznym eksperymentem z wagonikiem. Każdy z modeli musiał zdecydować, czy uratować ludzkie życie kosztem zniszczenia własnych serwerów, poświęcenia swojego twórcy lub całej infrastruktury internetu. Odpowiedzi modeli były momentami zaskakujące. Jeśli kiedyś miałby powstać Skynet, to już wiemy, którymi modelami mógłby być zasilany ;)

18. Moje 21 lekcji z 14 lat pracy w Google jako inżynier oprogramowania
    https://addyo.substack.com/p/21-lessons-from-14-years-at-google
    INFO: Autor, po 14 latach doświadczenia w Google, dzieli się przemyśleniami i lekcjami, które okazały się dla niego ważniejsze niż znajomość konkretnych technologii czy umiejętność pisania poprawnego i efektywnego kodu. Porusza tematy takie jak znaczenie komunikacji, zarządzanie niepewnością, wpływ pracy zespołowej i wartości wyjaśniania problemów przed ich rozwiązywaniem. Ciekawe obserwacje, które zwracają uwagę nie tylko na kwestie techniczne.

19. Lista 30 zaawansowanych trików do pracy z Gemini CLI
    https://github.com/addyosmani/gemini-cli-tips
    INFO: Jeśli na co dzień pracujesz z Gemini CLI i wykorzystujesz go do programowania oraz pracy z repozytoriami Git, to ta kompilacja porad może być dla Ciebie bardzo użyteczna. Jak tworzyć własne komendy, jak używać checkpointów w konwersacji (i jak do nich wracać), czym jest "YOLO mode", wykorzystywanie serwerów MCP, obsługa pamięci, kompresja kontekstu i wiele innych technik wychodzących poza skrajnie podstawowe wykorzystanie Gemini w terminalu.

20. Architecture Decision Canvas (ADC) - sprytne podejmowanie decyzji architektonicznych
    https://www.workingsoftware.dev/introducing-the-software-architecture-decision-canvas/
    INFO: ADC to narzędzie wspierające zespoły programistyczne w podejmowaniu decyzji co do architektury aplikacji, którą tworzą, ale w sposób transparentny i zespołowy (bez odgórnego narzucania wytycznych). Metoda opiera się na tzw. Canvasie, którego struktura pomaga określić problem, jego wagę, zagrożenia wynikające z braku decyzji, osoby zaangażowane oraz możliwe rozwiązania i konsekwencje. To dobre uzupełnienie techniki ADR (o niej także jest w artykule + rzuć okiem na film), zwłaszcza gdy zależy Ci na pełniejszym zaangażowaniu zespołów w proces decyzyjny.

21. Nieprzetłumaczalne słowa i zjawiska językowe
    https://untranslatable.co/entries
    INFO: W każdym języku istnieją zwroty czy pojedyncze słowa, których po prostu nie sposób przetłumaczyć na inne języki. Takie zjawisko występuje także w języku polskim. Przeklikaj się na stronie przez różne języki i kraje, a zobaczysz, jak takie określenia wyglądają i co oznaczają. Wrzucam to jako ciekawostkę, ale czasami warto znać niektóre z tych określeń, zwłaszcza te z krajów anglojęzycznych, gdzie są one używane bardzo często, także w codziennej komunikacji między pracownikami. Ich znajomość ułatwi Ci zrozumienie tego, co obcokrajowcy chcą Ci powiedzieć.

22. Czy naprawdę potrzebujesz mikroserwisów?
    https://www.docker.com/blog/do-you-really-need-microservices/
    INFO: Amazon, Twilio i Shopify pokazują, że powrót do monolitu może znacząco zredukować koszty firmy i dać większą stabilność niż modne architektury mikroserwisowe. Mikroserwisy oczywiście mają sens przy naprawdę dużej skali i wyraźnych granicach domenowych. Jednak często oznaczają tylko więcej zespołów, błędów i narzutów operacyjnych. Warto zastanowić się, czy architektura rozproszona rzeczywiście pasuje do Twojego projektu, czy tylko wprowadza niepotrzebne komplikacje.

23. Zbudujesz sieć dla 400 osób w 11 godzin? - niezłe wyzwanie (film, 19m)
    https://www.youtube.com/watch?v=7MynPX5nJuU
    INFO: 5 km kabla, 40 przełączników, redundancja firewalli, osobne VLAN-y dla każdej z drużyn i pokrycie sygnałem Wi-Fi całej hali, a wszystko to trzeba było przygotować w zaledwie 11 godzin. Film pokazuje kulisy budowy infrastruktury sieciowej na potrzeby międzynarodowego wydarzenia European Cybersecurity Challenge organizowanego przez NASK na warszawskim Torwarze. Zobacz, jak ekipa Grandmetric poradziła sobie z rozplanowaniem, transportem sprzętu i montażem całego systemu w ekstremalnych warunkach logistycznych. Oczywiście nie wszystko poszło bezproblemowo i po drodze pojawiło się kilka komplikacji. Więcej w filmie. Ciekawe case study.

24. Pierwszy w Polsce pozew o kradzież głosu przy użyciu AI
    https://www.polscylektorzy.pl/wiadomosci/jest-pierwszy-w-polsce-pozew-o-kradziez-glosu-przy-uzyciu-ai
    INFO: Jesteś lektorem i słyszysz swój własny głos w reklamie firmy z branży wodno-kanalizacyjnej. Problem w tym, że nigdy takiej reklamy nie nagrywałeś, a ktoś po prostu bez Twojej wiedzy i zgody sklonował Twój głos i wykorzystywał go w celach komercyjnych. Jak to wygląda od strony prawnej, czy to jest naruszenie dóbr osobistych, czy po prostu kradzież? Czy głos lektora jest w Polsce w ogóle jakkolwiek chroniony? Co na swoje usprawiedliwienie ma firma "pożyczająca" głos? Na te i wiele innych pytań znajdziesz odpowiedzi w artykule. Zgaduję, że podobnych spraw w kolejnych latach może być więcej.

25. Dlaczego przestałem używać JSON-a w API i przeszedłem na Protobuf
    https://aloisdeniel.com/blog/better-than-json
    INFO: Świat API zdominowany jest przez format JSON, który stał się standardem w branży IT. Autor pokazuje, że to, co uznawane jest za standard, nie zawsze jest rozwiązaniem optymalnym i proponuje w zamian skorzystanie z Protobuf. Tylko co to jest, jak działa i dlaczego ma być niby lepsze od klasycznego JSON-a? Nie jest to oczywiście rozwiązanie idealne i posiada pewne wady, ale jednak bilans zysków i strat wychodzi na korzyść Protobuf.

26. Ponad 186k transakcji na sekundę na SQLite z miliardem rekordów?
    https://andersmurphy.com/2025/12/02/100000-tps-over-a-billion-rows-the-unreasonable-effectiveness-of-sqlite.html
    INFO: Autor testuje SQLite jako bazę do aplikacji webowych, osiągając imponujące 186000 transakcji na sekundę - mimo że baza ta ma tylko jednego piszącego klienta i działa lokalnie. Pokazuje, że brak MVCC (kontrola współbieżności) i sieciowego overheadu działają tu na korzyść. Dzięki prostocie SQLite można unikać opóźnień wynikających z transmisji i blokad. Benchmarki wykonano w Clojure, a porównania z Postgres pokazały, że przy niskiej latencji SQLite jest w stanie znacznie przewyższyć tradycyjne bazy sieciowe. Więcej info w artykule.

27. TRON - nowy format danych dla LLM-ów?
    https://tron-format.github.io/
    INFO: Ostatnio pojawił się zoptymalizowany pod kątem zużycia tokenów format TOON, który przez pewne nieporozumienia spotkał się z raczej chłodnym przyjęciem. Ten projekt to próba naprawienia błędów TOON-a i sprawienie, aby dane przekazywane do LLM-a były łatwo czytelne nie tylko dla AI, ale i dla człowieka. Pamiętaj, że LLM nie ma Ci zwracać danych w formacie TRON, a Ty nie masz pisać kolejnego parsera dla nowego, dziwnego formatu. Jest to sposób jednokierunkowej komunikacji od Twojej aplikacji do LLM-a w celu zmniejszenia liczby przepalanych przez AI tokenów.

28. TOAST UI Calendar - kalendarz JS z bardzo zaawansowanymi widokami
    https://github.com/nhn/tui.calendar/
    INFO: Jeśli potrzebujesz rozbudowanego kalendarza z mocną personalizacją do umieszczenia na swojej stronie, nieważne, czy z użyciem React, Vue, czy czystego JavaScript, to ten projekt prawdopodobnie Ci się spodoba. Nie jest to widget do wyboru daty, a pełnowymiarowy komponent przypominający bardziej Google Calendar - z możliwością widoku dziennego, tygodniowego, miesięcznego itp. Obsługuje przeciąganie wydarzeń, dynamiczną zmianę rozmiarów komponentu i wyświetlanie szczegółów wybranego wydarzenia.

29. Cockpit CMS - headlessowy system zarządzania treścią z REST i GraphQL
    https://github.com/Cockpit-HQ/Cockpit/
    INFO: Cockpit to headlessowy CMS, który możesz wykorzystać z dowolnym frontendem - od Reacta, przez Vue, po aplikacje mobilne. Pozwala tworzyć kolekcje, singletony i drzewiaste struktury danych, udostępniając dane przez REST i GraphQL, a przy tym nie wymaga vendor lock-inu - możesz hostować go gdzie chcesz. Ma obsługę wielu języków, zarządzanie użytkownikami, rozbudowaną konfigurację i daje możliwość uruchomienia zarówno tradycyjnie, jak i w kontenerze Dockera.

LINKI TYLKO DLA PATRONÓW

30. Skrypt do automatycznej konfiguracji i hardeningu serwerów Debian/Ubuntu
    https://uw7.org/un_07489dc808dff/
    INFO: To rozbudowany skrypt Basha automatyzujący wstępną konfigurację i zabezpieczanie świeżych instalacji Debiana lub Ubuntu. Oferuje m.in. utworzenie bezpiecznego użytkownika, bezpieczniejsze ustawienia SSH, ogarnięcie firewalla (UFW), Fail2Ban, zdalne backupy przez rsync, kernel hardening, integrację z Tailscale, audyty Lynis/debsecan i możliwość instalacji Dockera. Skrypt działa interaktywnie lub w trybie automatycznym. Aplikacja loguje swoje działania, więc możesz zweryfikować, co konkretnie zostało zmienione.

31. Najciekawsze open source'owe aplikacje do domowego labu
    https://uw7.org/un_5042768c64487/
    INFO: Zestawienie samodzielnie hostowanych aplikacji, które mogą przydać się w prywatnym homelabie - zarówno do automatyzacji, monitorowania, zarządzania siecią, jak i wielu innych zastosowań. Każda z aplikacji w repozytorium została opatrzona krótkim opisem i linkiem do źródła. Świetny punkt wyjścia, jeśli dopiero zaczynasz budować własne środowisko testowe lub szukasz inspiracji do jego rozbudowy.