Cześć!

Znów zaglądam do Twojej skrzynki z porcją technologicznych znalezisk. Tym razem udało mi się trafić na kilka naprawdę fajnych treści, które mogą Cię zaintrygować. Bez względu na to, czy interesujesz się nowinkami, czy lubisz 'twardą wiedzę', wierzę, że dziś znajdziesz tu coś dla siebie.

A teraz "Pora na sponsora" - Ty także możesz zostać sponsorem lub patronem.

Zapraszam do lektury dzisiejszego wydania.

◢ #unknownews ◣

1. Domowy NAS 2026 - mały, szybki, z potencjałem na homelab (zrób to sam)
   https://blog.briancmoses.com/2025/11/diy-nas-2026-edition.html
   INFO: Autor kolejny rok z rzędu przygotował własny projekt NAS-a, skupiając się na energooszczędnym CPU, szybkiej sieci, wsparciu dla 8 dysków oraz możliwości pracy w roli homelabu. Artykuł zawiera szczegółową listę komponentów, uzasadnienia wyboru oraz przestrogi dotyczące aktualnych cen sprzętu. Naprawdę ciekawa konstrukcja sterowana przez TrueNAS.

2. Prawdziwe początki Arduino - nieznana historia
   https://arduinohistory.github.io/
   INFO: Słyszałeś kiedykolwiek o projekcie Wiring? Twórca tego projektu opisuje w tym artykule swoją rolę w powstaniu fundamentów, na których zbudowano Arduino - zarówno na poziomie języka programowania, jak i sprzętu. Opisuje proces tworzenia własnego środowiska IDE, języka programowania oraz prototypów sprzętowych w ramach realizacji swojej pracy magisterskiej. Artykuł rzuca światło na często pomijaną historię i rozwiewa wątpliwości związane z późniejszymi sporami wokół marki Arduino.

3. Jak wychować pokolenie wychowane przez algorytmy? - AI i edukacja (film, 53m)
   https://www.youtube.com/watch?v=9xod0PJ_PHc
   INFO: Dzieci dorastają dziś w świecie zdominowanym przez chatboty, rekomendacje algorytmów i media społecznościowe. Co to oznacza dla rodziców i nauczycieli? Artur Kurasiński i Jowita Michalska rozmawiają o wyzwaniach, jakie niesie ze sobą powszechna obecność AI w życiu dzieci i młodzieży. Z filmu dowiesz się m.in. jakie zagrożenia niosą chatboty-przyjaciele, gdzie edukacja technologiczna w Polsce szwankuje i jak można byłoby odpowiedzialnie wprowadzić AI do szkół. Momentami niepokojący, ale też merytoryczny materiał.

4. Technologiczne firmy w małych polskich miejscowościach
   https://wszystkocopolskie.blogspot.com/2025/05/technologiczne-firmy-w-maych-polskich.html
   INFO: Znane polskie marki technologiczne mają swoje siedziby głównie w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu lub Trójmieście? Niekoniecznie. Wbrew pozorom, wiele polskich firm technologicznych działa z sukcesem w miejscowościach liczących mniej niż 25 tys. mieszkańców, nierzadko także we wsiach sporo oddalonych od dużych aglomeracji. Artykuł pokazuje, co to za firmy i jakie generują korzyści z takiego modelu lokalizacji - zarówno dla firm, jak i regionów, w których działają. Na tych przykładach widać, że globalny sukces można osiągnąć bez konieczności przeprowadzki do metropolii.

5. Dyski SSD nie nadają się do długoterminowego przechowywania danych
   https://www.xda-developers.com/your-unpowered-ssd-is-slowly-losing-your-data/
   INFO: Chcąc backupować dane, masz do wyboru wiele różnych nośników, a dyski SSD są po prostu jednymi z nich. Pytanie jednak brzmi, jak często planujesz z takiego backupu korzystać. Jeśli używasz wspomnianego dysku, co pewien czas dorzucając tam nowe pliki czy zmiany różnicowe, to nie ma problemu, aby korzystać z dysków SSD. Jeśli jednak Twój model backupu zakłada wrzucenie danych na dysk i przechowywanie dysku gdzieś w szafie czy na półce, to już po 1-3 latach możesz mieć niemały problem z dobraniem się do swoich danych. Z artykułu dowiesz się, dlaczego tak jest.

6. Jak działa internet w Chinach i dlaczego tak bardzo różni się od naszego? (film, 23m)
   https://www.youtube.com/watch?v=ayW_1bHU_I4
   INFO: Chiński internet to jeden z najbardziej zamkniętych ekosystemów na świecie. Facebook, Instagram czy YouTube są tam niedostępne, a ich miejsce zajęły krajowe odpowiedniki – co ciekawe, często nawet bardziej zaawansowane technologicznie. Film pokazuje, jak działa cenzura w Chinach, na czym polega system "złotej tarczy" i kto go stworzył (spoiler: amerykańska firma). W materiale poruszono także temat roli aplikacji takich jak WeChat i TikTok. Jeśli interesuje Cię, jak w praktyce wygląda cyfrowa kontrola państwowa i manipulacja treściami online - warto obejrzeć.

7. Druk 3D w 2025 jest prostszy (i tańszy) niż myślisz [sponsorowane]
   https://link.botland.com.pl/un-druk3d
   INFO: Współczesne drukarki 3D są praktycznie bezobsługowe i mogą stać w prawie każdym domu. Nawet najtańszy model za 795 zł będzie świetnym narzędziem do drukowania gadżetów, pomocy edukacyjnych lub akcesoriów rowerowych. Jeśli szukasz rekomendacji na start to sprawdź modele: Bambu Lab A1 Combo lub Bambu Lab H2D AMS Combo.

8. Jak zrobić kamerę z... myszki komputerowej? (film, 9m)
   https://www.youtube.com/watch?v=yvxvSvfVYBU
   INFO: Czy sensor optyczny z myszki gamingowej może posłużyć jako kamera? Okazuje się, że tak - choć oczywiście z pewnymi ograniczeniami. W tym filmie zobaczysz krok po kroku, jak autor przerobił starą myszkę optyczną w kamerę. Omówione są szczegóły techniczne, takie jak sposób komunikacji z sensorem (SPI), sposoby pozyskiwania danych obrazu w formacie 30x30 pikseli przy 120 FPS i ich wizualizacja. Bardzo ciekawe jest też porównanie działania przy różnych obiektywach oraz eksperymenty z wykrywaniem detali niewidocznych gołym okiem. Ciekawy, nietypowy projekt dla fanów elektroniki.

9. Oferty Black Friday dla użytkowników Linuksa - zniżki na soft i sprzęt
   https://itsfoss.com/black-friday-linux-2025/
   INFO: Znajdziesz tu ręcznie wybrane oferty na szyfrowane storage na pliki, kursy online, VPN-y i sprzęt zgodny z Linuksem - wszystkie z naciskiem na prywatność i brak vendor lock-inu. Autor dzieli się też własnymi poradami, jak mądrze korzystać z promocji: na co zwrócić uwagę przy zakupie subskrypcji, czego unikać i gdzie szukać ofert lifetime. Lista jest na bieżąco aktualizowana.

10. Ponad 80000 wycieków danych z narzędzi typu JSONFormatter i CodeBeautify
    https://labs.watchtowr.com/stop-putting-your-passwords-into-random-websites-yes-seriously-you-are-the-problem/
    INFO: Badacze odkryli, że popularne narzędzia online do formatowania kodu (np. JSONFormatter i CodeBeautify) przechowują u siebie publicznie dostępne dane przesyłane przez użytkowników. Problem leży jednak w tym, co użytkownicy tam wklejają - hasła, tokeny, klucze API i inne wrażliwe informacje, a to wszystko często bez świadomości ich właścicieli. Dane da się pobierać hurtowo, m.in. przez funkcję przeglądania zapisanych linków, co umożliwiło autorom zebranie ponad 80 tysięcy rekordów z ostatnich kilku lat. Wśród ofiar są firmy z wielu branż - od bankowości, przez rząd, po sektor IT.

11. Dlaczego powiadomienia nadal są tak głupie, mimo rozwoju AI?
    https://shiftmag.dev/notifications-could-be-smarter-with-ai-so-why-arent-they-7087/
    INFO: Tylko 12% powiadomień z aplikacji trafia do użytkowników we właściwym czasie, a reszta prowadzi do utraty ich zaufania. Autorka tłumaczy, jak to zmienić. Kluczem jest kontekst, personalizacja wykraczająca poza proste wstawienie imienia do powiadomienia, szanowanie trybu 'nie przeszkadzać' oraz zapewnienie awaryjnych kanałów dostarczenia wiadomości. A co z tym wszystkim ma wspólnego AI i jak może nam w tym pomóc? Więcej w artykule.

12. Bitfinex i skok na 120 000 bitcoinów – jak FBI dorwało sprawców (film, 27m)
    https://www.youtube.com/watch?v=fZd8kRBUF7E
    INFO: W 2016 roku z giełdy Bitfinex zniknęły niewyobrażalne ilości kryptowalut. Początkowo nikt nie miał pojęcia, jak doszło do kradzieży i kto za nią stoi. Przełom nastąpił dopiero po latach, gdy FBI aresztowało znaną raperkę i jej męża. Film opowiada o kulisach dochodzenia. Jak udało się rozpracować grupę odpowiedzialną za atak? Jakie błędy popełnili złodzieje? I dlaczego sprawa została ostatecznie zakwalifikowana jako zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego? Dużo informacji o blockchainie, technikach śledczych, anonimizowaniu kryptowalut i launderingu.

13. Ślady użycia ChatGPT w pracach naukowych i książkach popularnonaukowych
    https://blog.humanistyka.dev/2025/11/czasem-przypis-mowi-wiecej-niz-autor-utmsource-equal-chatgptcom
    INFO: Afera wokół książki pewnej polskiej autorki ujawniła, jak mocno można inspirować się danymi pochodzącymi z halucynacji od AI. Autor zauważył, że linki generowane przez ChatGPT mają doklejony wspólny parametr 'utm_source', więc postanowił przeskanować prace naukowe, które go wykorzystują - okazuje się, że jest ich zaskakująco dużo. Autor pokazuje kilka konkretnych przykładów. Ciekawe jest to, jak często niezweryfikowane wyniki trafiają do prac naukowych.

14. "Dependency cooldowns" ochronią Cię przed atakami na łańcuch dostaw?
    https://blog.yossarian.net/2025/11/21/We-should-all-be-using-dependency-cooldowns
    INFO: Nowoczesne systemy do budowania paczek z oprogramowaniem potrafią samodzielnie aktualizować zależności w projekcie. To fajne rozwiązanie, ale niestety może ono doprowadzić do skrajnie szybkiej infekcji całego projektu backdoorem ukrytym w aktualizowanych bibliotekach. Istnieje opisana w artykule metoda, która sprawi, że Twój kod nadal będzie się automatycznie aktualizował, ale ryzyko infekcji złośliwym oprogramowaniem będzie znacząco niższe. Jeśli tylko nie przeszkadza Ci bycie np. tydzień w plecy z aktualizacjami, a zależy Ci jednocześnie na bezpieczeństwie kodu, to rzuć okiem na ten artykuł. W tekście znajdziesz także porady, jak wykorzystać Dependabot czy Renovate do wdrożenia tego rozwiązania.

15. Prompt injection w AI - jak działają te ataki i dlaczego są groźne? (film, 53m)
    https://www.youtube.com/watch?v=923ur40bA3g
    INFO: Czy da się przekonać sztuczną inteligencję, żeby zrobiła coś, czego nie powinna? Film pokazuje, czym jest prompt injection i jakie zagrożenia niesie ze sobą ta technika. Od prostych przykładów, jak błędne odpowiedzi w chatbotach, przez zaawansowane metody ukrywania instrukcji w danych, aż po przemyślane techniki obchodzenia zabezpieczeń w modelach językowych. Jeśli tworzysz aplikacje z AI, korzystasz z LLM-ów lub chcesz dowiedzieć się, jak zabezpieczyć swoje rozwiązania przed manipulacjami, ten materiał obowiązkowo powinien znaleźć się na Twojej liście. Fajne!

16. Dlaczego rozwój oprogramowania zwalnia z czasem?
    https://tidyfirst.substack.com/p/why-does-development-slow
    INFO: Na początku projektów softwarowych rozwój przebiega szybko, ale po pewnym czasie tempo drastycznie spada, i to nawet gdy korzystamy ze wsparcia AI. Przyczyną tego stanu rzeczy jest utracenie przez kod aplikacji swojej "elastyczności" - tylko co to znaczy i jak temu przeciwdziałać?

17. Euroalternative - europejskie zamienniki dla Big Techów
    https://euroalternative.co/
    INFO: Jeśli nie chcesz korzystać z rozwiązań tworzonych przez mega korporacje z USA, to ten serwis pozwoli Ci znaleźć lokalne, europejskie zamienniki dla znanych usług SaaS. Warto rzucić okiem do zakładki "Countries" i wybrać tam Polskę, aby zobaczyć, co ciekawego tworzonego jest w naszym kraju.

18. Historia JavaScriptu - od 10-dniowego hackathonu do dominacji w internecie (film, 25m)
    https://www.youtube.com/watch?v=Sl3XUmg4LBk
    INFO: W 1995 roku powstał w zaledwie 10 dni, a dziś JavaScript napędza frontend, backend i kto wie co jeszcze. Autorka wystąpienia prowadzi przez całą jego historię: od czasów statycznego HTML-a, przez epokę wojen przeglądarek, narodziny Ajaxa, popularność jQuery i SPA, aż po ekspansję na backend z Node.js. Pokazuje też, jak wyglądała ewolucja narzędzi: task runnerów, bundlerów (Grunt, Gulp, Webpack), aż po współczesny ekosystem z ES6, modułami, TypeScriptem itp.

19. Początki blogosfery w 2002 roku i co zmieniło powstanie RSS-a?
    https://cybercultural.com/p/blogs-rss-2002/
    INFO: W 2002 roku blogosfera szybko się rozrastała, zyskując nowe funkcje, takie jak trackbacki, i narzędzia, jak Radio Userland, które łączyły pisanie bloga z agregowaniem kanałów RSS. Był to również czas debiutu RSS 2.0, który wniósł mechanizm rozszerzeń treści, umożliwiając dodawanie metadanych bez psucia kompatybilności. W tamtych czasach takie usługi jak Technorati, Daypop czy Blogdex budowały ekosystem blogosfery, który ostatecznie pomógł ukształtować coś, co nazwano później Web 2.0. Niezły kawałek historii internetu.

20. Przegląd formatów trzymania konfiguracji i ich wad - JSON, TOML, YAML itp.
    https://medv.io/blog/things-i-dont-like-in-configuration-languages
    INFO: Autor przedstawia subiektywną listę wad popularnych języków konfiguracyjnych i formatów opisu danych, jak YAML, JSON, TOML, HCL czy XML - od problemów ze zbyt rozbudowaną składnią, przez nieintuicyjne reguły, po nieczytelność lub brak standaryzacji. Każdy opisany przypadek zawiera przykłady i krótkie uzasadnienie, co w danym języku jest nieoptymalne. Efektem tej frustracji było powstanie MAML, czyli własnego formatu stworzonego przez autora jako próba pogodzenia prostoty, czytelności i precyzyjnego definiowania danych.

21. Dlaczego ocena jakości nowych modeli AI zajmuje miesiące?
    https://www.seangoedecke.com/are-new-models-good/
    INFO: Na rynku pojawia się nowy model AI, a sieć zasypywana jest recenzjami, testami, porównaniami. No fajnie, ale niestety wyniki takich eksperymentów mogą być mocno mylące i niewiarygodne. Dostrzeżenie realnej przewagi nowego modelu nad starym wymaga czasu i ogromnej liczby testów. Do tego, im inteligentniejsze stają się modele AI, tym trudniej jest ocenić, jak mocno wzrosła ich potencjalna inteligencja - nie za bardzo wiemy, jak to zmierzyć. Więcej w artykule.

22. Jak rozbijać długie zadania w JavaScript na kilka przebiegów event loopa
    https://macarthur.me/posts/long-tasks/
    INFO: Zbyt długie i synchroniczne zadania mogą znacząco pogorszyć responsywność strony, blokując obsługę zdarzeń i renderowanie UI. Autor przedstawia różne strategie poprawnego dzielenia czasochłonnych operacji na mniejsze części. Każda z technik pozwala przerywać pracę w odpowiednich momentach, dając szansę przeglądarce na obsługę innych zadań i poprawę responsywności aplikacji.

23. OCR Arena - porównaj modele OCR na jednym obrazie
    https://www.ocrarena.ai/battle
    INFO: Chcesz przetwarzać obrazy i wyciągać z nich tekst? Współcześnie najprościej byłoby wrzucić skan dokumentu czy zdjęcie do modelu AI, ale pytanie brzmi: który model jest najlepszy? Ten ranking pomoże Ci odpowiedzieć na to pytanie. Jeśli masz pod ręką jakiś nadający się do udostępnienia obrazek z tekstem, możesz samodzielnie uploadować go do serwisu i pomóc w rozwoju tego rankingu poprzez oddanie głosu na konkretny model.

24. Najlepsze narzędzia AI na koniec 2025 roku - subiektywny ranking (film, 21m)
    https://www.youtube.com/watch?v=FaqeZOawI78
    INFO: Autor przez rok testował ponad 100 narzędzi opartych na AI, selekcjonując spośród nich kilkanaście naprawdę przydatnych, które realnie przyspieszają codzienną pracę. W filmie prezentuje te, które przeszły jego testy i zostały w codziennym użyciu. Część z nich nadaje się do tworzenia grafiki, część wspiera automatyzację, inne pomagają analizować dokumenty lub wyszukiwać informacje w sieci.

25. Tylko trzy typy produktów AI tak naprawdę działają...
    https://www.seangoedecke.com/ai-products/
    INFO: Mimo ogromnych inwestycji w sektor AI, większość nowych produktów sprowadza się do czatbotów - formy, która najczęściej przegrywa z oryginalnymi modelami od OpenAI czy Anthropic. W praktyce działają tylko trzy typy narzędzi AI: klasyczne czatboty (często z kontrowersyjnymi lub niszowymi funkcjami), produkty oparte na autouzupełnianiu (tu królują oczywiście rozwiązania dla programistów) oraz agenci AI, którzy samodzielnie wykonują złożone zadania na podstawie jednego polecenia. Na horyzoncie pojawiają się jednak nowe, potencjalne kategorie produktów, które też mają szansę się wybić. Więcej w artykule.

26. Jak najlepiej prezentować nieaktywne przyciski i opcje w UI?
    https://www.uxtigers.com/post/inactive-buttons
    INFO: W projektowaniu interfejsu użytkownika istnieją trzy główne sposoby prezentowania niedostępnych funkcji: jako aktywne z błędem po kliknięciu, jako wygaszone (np. przyciemnione kolory) lub jako całkowicie ukryte. Które z rozwiązań jest najlepsze zdaniem projektantów interfejsów? Nie za bardzo jednak istnieją konkretne badania wykazujące wyższość jednego rozwiązania nad innymi, więc bazujemy tutaj na opiniach ekspertów. Warto jednak rzucić okiem.

27. Migracja MongoDB z AWS do Hetznera pozwoliła zaoszczędzić 90% kosztów
    https://prosopo.io/blog/we-cut-our-mongodb-costs-by-90-percent/
    INFO: Zespół Prosopo przeniósł swoją instancję MongoDB z zarządzanego MongoDB Atlas na własny serwer dedykowany w Hetznerze, obniżając miesięczne wydatki niemal 19x. W artykule opisano szczegóły architektury nowego rozwiązania, proces migracji danych oraz narzędzia użyte do zabezpieczenia i monitorowania samodzielnie utrzymywanej bazy. Choć takie podejście wymaga większego zaangażowania technicznego, to daje także pełną kontrolę nad wydajnością, backupami i kosztami.

28. 10 sposobów na przyspieszenie kodu w Pythonie
    https://blog.jetbrains.com/pycharm/2025/11/10-smart-performance-hacks-for-faster-python-code/
    INFO: Zebrano tu zestaw konkretnych technik optymalizacyjnych, które pomogą zwiększyć szybkość działania aplikacji napisanych w Pythonie i to bez potrzeby porzucania przejrzystości kodu. Znajdziesz tu między innymi porównanie szybkości działania list i setów, działanie __slots__, unikanie kopiowania obiektów czy użycie modułu math zamiast klasycznych operatorów. Każdy przykład ilustrowany jest krótkim benchmarkiem, więc od razu widać, które zmiany realnie robią różnicę.

29. Devpush - alternatywa open source dla Vercel, Render i Netlify
    https://github.com/hunvreus/devpush?
    INFO: Devpush to hostowane samodzielnie narzędzie typu PaaS, które umożliwia zero-downtime deployment aplikacji w dowolnym języku (Python, Node.js, PHP i inne konteneryzowane serwisy). Wspiera wdrażanie zmian za pomocą GIT-a. Pozwala na zarządzanie zespołami, środowiskami i domenami, a także dostarcza logi w czasie rzeczywistym oraz generuje automatycznie certyfikaty SSL. Całość można uruchomić np. na własnym serwerze VPS.

30. Jak wyłączyć Copilota w Windows 11 i zadbać o prywatność
    https://proton.me/blog/turn-off-copilot
    INFO: Aplikacja Microsoft Copilot, głęboko zintegrowana z Windows 11, aplikacjami Microsoft 365 i przeglądarką Edge, może budzić obawy o prywatność użytkowników. Artykuł od Protona tłumaczy, jak ograniczyć działanie Copilota, wyłączyć personalizację i usunąć dane wykorzystywane do trenowania modeli AI. Znajdziesz tu także instrukcje, jak ukryć jego ikony, wyłączyć treningi w grach oraz całkowicie usunąć konto Copilot bez konieczności usuwania konta Microsoft.

31. Lista 20 najstarszych stron internetowych, które nadal działają
    https://techhelp.ca/oldest-websites/
    INFO: Istnieją strony, które są stale dostępne, jak nie od początków istnienia sieci WWW, to przynajmniej od kilkudziesięciu lat. Nadal są dostępne online i nadal pełnią jakąś funkcję. Nie można tego nazwać nawet porcją technonostalgii, bo większość tych stron powstała na długo przed urodzeniem większości czytelników tego newslettera. Ciekawe spojrzenie na początki internetu i ewolucję stron WWW na przestrzeni blisko 40 lat.

32. Przegląd bardzo niepokojących zastosowań sztucznej inteligencji
    https://github.com/daviddao/awful-ai/
    INFO: To repozytorium przykładów nadużywania technologii sztucznej inteligencji w sposób, który budzi etyczne i społeczne wątpliwości. Znajdziesz tu przypadki dyskryminacji rasowej i płciowej, manipulacji informacją, nadużyć w systemach nadzoru, a nawet próby przewidywania przestępczości na podstawie wyglądu. Celem projektu jest nie tylko dokumentowanie takich incydentów, ale także zachęcanie do dyskusji i tworzenia technologii przeciwdziałających wspomnianym patologiom.

LINKI TYLKO DLA PATRONÓW

33. Lista przydatnych Claude Skills do automatyzacji pracy z Claude AI
    https://uw7.org/un_2a16141328112/
    INFO: To repozytorium gromadzi dziesiątki gotowych 'Claude Skills' - czyli konfigurowalnych workflowów, które uczą Clauda wykonywania powtarzalnych zadań. Znajdziesz tu narzędzia m.in. do pracy z dokumentami, kodem, danymi, marketingiem i bezpieczeństwem IT.

34. Darmowy podręcznik typografii użytkowej
    https://uw7.org/un_ee77fc852f966/
    INFO: Ten podręcznik online tłumaczy nie tylko, czym jest dobra typografia, ale też jak wpływa ona na odbiór tekstu przez czytelnika. Zawiera konkretne zasady formatowania, przykłady błędów, porady na temat składu tekstu i rekomendowane fonty - zarówno komercyjne, jak i darmowe.